Farkında olmadan altı filmlik bir serinin aradaki filmlerini izlemeden ilk ve son filmlerini seyretmişim. Aslında izlediğim ilk Kevin Smith filmi “Zack and Miri Make a Porno/Garip Bir Aşk Öyküsü” (2008) ama o film bu altılının bünyesinde yer almadığı için konumuz değil. Richard Linklater’ın “Slacker/Aylaklar” (1991) adlı filmini izledikten sonra yönetmenlik yapabileceğine inanan Smith üç sene sonra kült “Clerks.” projesini hayata geçirir. Yaklaşık bir sene önce “Clerks./Tezgahtarlar” (1994) adlı yaratıcı filmi izlediğimde aklıma bu filmin devam filmini izlemek gelmişti. Geçen hafta “Clerks 2/Tezgahtarlar 2” (2006) adlı yine çok yaratıcı devam filmini izledikten sonra yaptığım araştırmada bu iki filmin bir altılının parçaları olduğunu öğrendim. Kevin Smith yapım şirketinin ismi olan “View Askew Productions”dan türeterek The Askewniverse adlı hayali bir evren yaratmış. Her filminde görülen Star Wars hayranlığına atfen hayali de olsa bir evren kurmak istemiş Smith. Bu hayali evreni anlatan altı uzun metraj filme ilaveten çizgi romanlar, tv dizileri, kısa filmler ve video klipler de mevcut. Filmleri kısaca tanıtayım:
“Clerks./Tezgahtarlar” (1994)
Bütün filmlerde hayırla yad edilen Quick Stop adlı bakkal dükkanında geçen sıra dışı olaylara çok da yabancı olmasa gerek Smith. Kendisi orada çalışıyormuş ve liseden arkadaşlarının yardımıyla ve bin türlü zahmetle bu çok renkli siyah beyaz filmi kotarmayı başarmış. Yakın zamanda bitirdiğim Bağımsız Sinema adlı kitapta bağımsız sinemanın tanımının ne kadar problemli olduğu anlatılıyordu. “Clerks.” gerçek bir bağımsız sinema örneği. Bütçe yönetmene ait. 50.000 dolara mal olan film üç milyon dolar hasılat yapıyor ve şöhretin kapıları Smith’e ardına kadar açılıyor. Filmdeki Jay ve Silent Bob (resimde görülenler) karakterleri daha sonra tüm seriyi domine edeceklerdir.
“Mallrats/Aylak Fareler” (1995)
Kendisine kapılarını açan şöhreti fazla geciktirmeden kullanan Smith kült projesinden bir sene sonra “Mallrats” adlı bana göre vasat komedi filmini hayata geçirir. “Clerks.”deki zeka parıltısından eser olmayan bu film vasat bir Amerikan gençlik komedi filmi gibi duruyor. Eski filminde gelişen olaylara ve bu filmin karakterlerine yaptığı göndermelerle The Askewniverse evreninin doğuşu seziliyor. Yine Kevin Smith’in hayranı olduğu Star Wars’a, Jaws’a, çizgi romanlara ve (bana göre) porno filmlere bir sürü göndermeler var. Seriden bağımsız bir film olsaydı izlenmese de olurdu diyeceğim ama sonraki filmlerde ne olup bittiğini anlamak açısından izlenmeli.
“Chasing Amy/Amy’nin İzinde” (1997)
Seride Tezgahtarlar’dan sonra en yaratıcı film, her ne kadar homofobik öğeler barındırsa da, bu oldu. Bu arada bu hayali evrende eşcinsellere yer olmadığını da belirtmeliyim. Eşcinseller, çok komik de olsalar, bir sürü esprinin malzemesi oluyorlar. Aynı şekilde siyahlar da. Koyu bir Katolik olduğu bilinen Smith’den fazlası beklenmezdi zaten. Zekice kurgulanmış bir senaryo ve ilgiyle izlenen bir film akışı söz konusu. Diyaloglar inanılmaz başarılı. “The Kids Are All Right” filminde olduğu gibi bu filmde de kadın eşcinselliği ciddiye alınmıyor. Kadın eşcinselliği derken acaba biz de aynı hataya mı düşüyoruz? Sanırım düşüyoruz, lezbiyenlik diyelim o zaman.
“Dogma” (1999)
Seride en içine giremediğim film bu oldu. “Mallrats” bile ender de olsa komik olmayı başarırken bu filme nedense hiç gülemedim. Katolik okulundan mezun olan Smith bu filmde resmen takva şov yapmış. Müthiş fıkıh bilgisini konuşturmuş. İncil’i okumuş bir insan olsam da (Kuran’ı iki kere) Hristiyan jargonuna pek hakim olmadığım için filmden pek bir şey anlamadım. Cennete tekrar girmek isteyen iki melek, Azrail ve çetesi, bir mesaj getiren melek, Muse (ilham perisi), 12. havari, ve nihayet Tanrı’nın kendisi… Ve bizim salak Jay ve Silent Bob ikilisi. Bütün bunlar filmde çatışıyorlar ve sonunda hak yolunu buluyor ama bana göre çok gereksiz bir film. Adı üstünde.
“Jay and Silent Bob Strikes Back/Sessiz ve Derinden” (2001)
Filmlerin Türkçe adlarına zaman zaman takıyorum ama bundan daha absürdünü görmemiştim. Bütün filmlerde iyi kötü ortaya çıkan Jay ve Silent Bob karakterleri nihayet bir filmde olayların merkezinde yer alıyorlar. Kendilerinden esinlenilerek yaratılan “Bluntman ve Chronicles” adlı filmi engellemek için Hollywood’daki Miramax stüdyosunu basmaya gidiyorlar. Tabi ki anlayacağınız üzere yolda başlarına inanılmaz olaylar geliyor ve her zamanki salaklıklarıyla işin üstesinden gelmeye çalışıyorlar. Her filmde olduğu gibi sayısız gönderme var. Eski karakterler bir bir arz-ı endam ediyorlar. Sevimli bir film. Çok zekice olmasa da diyaloglar yer yer güldürüyor.
“Clerks 2/Tezgahtarlar 2” (2006)
Aslında bu seriden daha fazla film çekmeme niyetinde olan yönetmen Smith, Jay rolünü oynayan arkadaşı Jason Mewes’a bir söz verir. Eğer Mewes uyuşturucuyu bırakırsa çok istediği son bir kez daha Jay karakterini oynama isteğini yerine getirecektir. Mewes uyuşturucuyu bırakır ve Smith bu devam filmini çeker. Çok beğendiğimi yazmıştım. Belki de diğer filmlerde çok az görünen ama aslında en sevdiğim karakter olan Randal’ın bu filmde de ilk filmdeki gibi birçok sahnesinin olması yüzünden sevmişimdir.
Sonuç olarak Kevin Smith’in dvd söyleşilerinden de anlaşılacağı üzere aslında para kazanma sevdasıyla yarattığı bu hayali evren kaliteli filmler üretti. Bir yönetmenin yarattığı eserlere sahip çıkması, onları unutmaması da pek rastlanan bir şey değil. Günümüzde Judd Apatow ve ekibine verilen kalburüstü Amerikan tuvalet edebiyatı örneği etiketi ilginizi çekiyorsa bir de The Askewniverse evrenine bakmanızı tavsiye ederim.
